1998 yılında Salter tarafından ortaya atılan “Saldırı Ağacı” (ing: Attack Tree) fikri bir sistemin, çeşitli saldırılara karşı güvenliğinin, biçimsel ve metodolojik olarak ortaya konulmasını sağlamaktadır. Türkçe olarak ifade edersek, güvenliğini sağlamaya çalıştığım sisteme “kim ve nasıl saldırabilir?” sorusuna yanıt oluşturacak bir çalışmadır.

Kolay ve hızlı bir çözüm olması nedeniyle Türkiye’de genel olarak kabul gören zafiyet temelli güvenlik yaklaşımından farklı olarak saldırı ağacı veya STRIDE gibi yaklaşımlar kuruluşunuzun bilgi güvenliği seviyesine daha bütünsel bir bakış açısı sağlar.
Zafiyet temelli yaklaşım, kısaca, sistem üzerindeki güvenlik zafiyetlerinin tespit edilmesi (otomatik zafiyet tarama aracı, sızma testi, vb.) ve bunları ortadan kaldıracak veya istismar edilmesini engelleyen gerekli önlemlerin alınması olarak özetlenebilir. Daha Saldırı Ağacı ise sistemde tespit edebileceğimiz zafiyetlerden yola çıkarak güvenliği sağlamaya çalışmak yerine saldırganların amaçlarından yola çıkarak sistemin güvenliğini sağlamaya çalışmaktadır.
Yaklaşımların her ikisinin de eksik kaldığı yerler vardır şüphesiz ancak amacımızın sistemin güvenliğini sağlamak olduğunu düşünürsek sadece zafiyetlerden yola çıkarak tam bir sonuç elde etmemizin mümkün olamayacağı görüşündeyim.
Saldırı ağacını hazırlamak
Güvenliğini sağlamaya çalıştığımız sistem için bir saldırı ağacı hazırlamak için aşağıdaki adımları izleyebiliriz;
  • Ağacın köküne karar verin
  • Dalları belirleyin
  • Bütünlük açısından değerlendirin
  • Ağacı “budayın” (fazlalıkları atın)
  • Sunum

Ağacın kökü
Genel olarak ağacın kökünü saldırganın hedefi oluşturacaktır. Aşağıdaki basit örnekte ağacın kökünü oluşturan ve saldırganın hedefi olabilecek olay “ofisten laptop çalmak” olarak belirlenmiştir. (baştan söylemekte fayda olabilirdi tabii, saldırı ağacı ters duruyor). Görüldüğü gibi saldırganın amacına ulaşmak için kullanabileceği yöntemler belli bir akış içerisinde ortaya konmaktadır.


Dallar
Saldırı ağacının diğer bileşenlerini tespit etmek için “beyin fırtınası” yapılıp aklımıza gelenleri sırayla yazabiliriz. Bazı önemli noktaları gözden kaçırmamıza neden olabileceği için bu tavsiye edeceğim bir yöntem olmaz. Kök sebep ve alt bileşenler arasındaki geçiş VE veya VEYA anlamında olabilir. Yukarıdaki örnekte bağlantılar VEYA anlamındadır ve saldırganın kullanabileceği çeşitli yöntemler listelenmiştir. Bağlantıları VE olarak oluşturmak saldırganın birden fazla araca ihtiyaç duyacağı durumların ortaya konuşması için daha etkili olacaktır.
Alt bileşenleri ortaya çıkartmak için saldırganın amacından yola çıkıp ihtimal dahilinde olan her saldırı vektörünü listeleyip sonrasında bir alt kademeye geçmek daha uygun olacaktır.
Bütünlük değerlendirmesi
Ağacın ilk hali ortaya çıktıktan sonra her bileşeni “bu sonuca ulaşabilecek başka bir yol var mı?” sorusu ile tekrar değerlendirmek faydalı olacaktır. İlk çalışmadan gözden kaçabilecek bazı saldırı vektörleri de bu şekilde ortaya çıkar. Sonuçların yanında saldırı yöntemlerinin ve saldırganların da tekrar değerlendirilmesi gerekecektir. Bu sayede saldırı ağacını farklı bilgi ve beceri seviyesine sahip saldırganlara karşı da etkili hale getirme imkanımız olacaktır.
Ağacı budayın
Çalışma tamamlandıktan sonra dalları ele alıp bu saldırıya karşı bir önlem alındı mı? Bu saldırı veya sonuç başka bir dalda ele alınmış mı? Gibi soruların cevaplarını arayarak gereksiz veya tekrar eden durumlar çalışmadan çıkartılabilir.
Sunum
Ele aldığınız sistem ne olursa olsun saldırı ağacının bir sayfadan uzun olmamasında yarar var. Bu sayede, amacımız olan, saldırıları anlaşılır ve kolay algılanır şekilde göz önüne serme işini gerçekleştirmiş oluruz. Sayfalarca devam eden bir saldırı ağacı ile, saldırganın kök amacını göremeyeceğimiz için, etkin bir sonuç elde etmemiz zorlaşacaktır. Bu durumla karşılaşılması halinde çalışmayı daha küçük birimlere ayırıp aynı sistemin farklı bileşenleri için ayrı saldırı ağaçları hazırlanması daha iyi olacaktır.
Saldırı ağacının anlamlandırılması
Korumaya çalıştığımız sisteme karşı düzenlenebilecek saldırıları listelemek iyi bir çalışma olacaktır ancak tek başına savunmamızı nasıl tasarlamamız gerektiği konusunda bilgi veremez. Diyelim ki saldırı ağacımızı ortaya çıkarttık ve bu sene bilgi güvenliği için 100.000 TL bütçe ayırdık. Bu çalışma bize hangi yatırımları yapmamızın daha faydalı olacağı konusunda bilgi vermez. Güvenlik seviyemizi nasıl iyileştirmemiz gerektiği konusunda bir fikir edinebilmek için saldırı ağacına bazı değerler atamakta fayda var.

Saldırı ağacını anlamlandırmak için kullanılabilecek çeşitli yöntemler arasında, bu yaklaşımı bilgi güvenliği alanına 1999 yılında tanıtan Bruce Schneier’in ele aldıkları hala geçerliliklerini korur.
Saldırıların maliyetlerini kullanmak: Saldırıyı düzenlemek için saldırganın ihtiyaç duyacağı kaynaklar söz konusunu saldırın gerçekleşme ihtimalini etkileyecek bir unsurdur. Biraz önceki bütçemize dönersek 100.000TL ile gerçekleşme ihtimali düşük ve 300.000TL kaynak gerektirecek saldırılara karşı tedbir almaya çalışmak yerine, saldırı ağacında bulunan ve çok daha düşük maliyetli saldırılara karşı tedbir almak daha mantıklı olacaktır. Bu yaklaşımı etkin bir şekilde kullanabilmek için saldırgan profillemesinin dikkatlice ve detaylı olarak yapılması önemlidir. Saldırıyı düzenlemek için gerekli 300.000TL’lik yatırım sıradan saldırganlar için büyük bir tutarken, başka devletler için önemsiz ve kolayca harcanabilecek bir paradır.
Hedef sistem değerini kullanmak: Savunmayı korumaya çalıştığımız sistemlerin değerine göre belirlemek yatırımlarımızı en kıymetli varlıklarımızı koruyacak şekilde yapmamızı sağlar.
Bütüncül yaklaşımın önemi
Yukarıda gördüğümüz laptop çalma konusunu zafiyet taraması veya sızma testi yaklaşımıyla ele alırsak yapacağımız araştırma bize kapıdaki kilidin matkapla delinebileceğini gösterebilirdi (sarı olarak işaretlediğim kutu). Biz de buna karşılık matkapla delinmeyen veya delinde bile kapının açılmasına imkan vermeyen bir kilitle değiştirilmesini önerebilirdik. Bu durumda işimizi çok iyi yapmış ve zafiyeti ortaya çıkartmış olmamıza rağmen bütün olası saldırılar arasında sadece 1 tanesini ortaya çıkartmış oluruz.


Saldırı ağacı gibi bütüncül modeller bilgi güvenliği seviyemize daha geniş bir açıdan bakmamıza imkan verdiği için güvenlik seviyemizin durumu hakkında daha anlamlı bilgiler vermektedir.

Mart ayının sonuna kadar benimle temasa geçecek Kamu kurumları (Bakanlıklar, Askeri kurumlar, Emniyet Teşkilatı, Müsteşarlık ve Genel Müdürlükler) için ücretsiz olarak temel saldırı ağacı çalışmalarını yapacağım. Bu çalışmanın mevcut güvenlik seviyemizin bir röntgenini de çekmemize imkan sağlayacağı için faydalı olacağına inanıyorum.